De duindoorn, een superbes voor onze weerstand en nog veel meer.
Tekst en foto Marga Boutkan
De duindoorn staat door zijn hoge vitamine C gehalte en andere mooie eigenschappen steeds meer in de belangstelling. Het is een prachtige grijsgroene, tweehuizige struik met momenteel feloranje bessen op de vrouwelijke plant. Door zijn voorkomen lijkt de duindoorn eigen te zijn aan het Nederlandse kustgebied en de Wadden, waar deze te vinden is. Toch blijkt dat de struik helemaal niet inheems is en een behoorlijk lange weg heeft afgelegd voordat deze in ons land groeide. Van de duindoorn zijn fossiele stuifmeelkorrels gevonden van meer dan 10.000 jaar oud, die erop wijzen dat de duindoorn zich na de ijstijd vanuit Tibet en China in Europa vestigde.
De duindoorn speelt een belangrijke rol bij het ontstaan en het in stand houden van de Nederlandse duinen. Het is namelijk een xerofyt, een plant die zich schikt naar omstandigheden waarin weinig vocht aanwezig is. De duindoorn is dan ook goed bestand tegen het stuiven van het zand en wortelt zowel horizontaal als verticaal. De duindoorn leeft in symbiose met een bacterie van het geslacht Frankia die in wortelknolletjes stikstof bindt. Dit proces vindt vooral plaats in jonge wortels. De plant brengt via de wortelknolletjes voedingsstoffen, namelijk stikstof in de grond. De zaden komen alleen daar tot ontwikkeling waar de bacterie in de grond aanwezig is. Daarnaast vermeerdert de duindoorn zich door uitlopers.
Toelichting naam
De duindoorn valt onder de Elaeagnaceae ofwel de olijfwilgachtigen en zijn wetenschappelijke naam is Hippophae Rhamnoides. Al in het oude Griekenland werd de huid van paarden ingewreven met bladeren en jonge scheuten van de duindoorn, waardoor deze ging glanzen. Door deze handeling is de naam ontstaan: hippos betekent namelijk paard en phaes is lichtend. Rhamnus betekent doornachtig. De plant beschikt immers over een aanzienlijk aantal grote doornen.
Een andere uitleg is die van de Mongolen die met duindoorn ooginfecties van hun paarden bestreden. In dit geval staat ook hier hippos voor paard en Paos voor licht.
Toepassing
Al in de 8e eeuw voor Christus werd duindoorn in Tibet met name toegepast voor de huid en de slijmvliezen. Chinezen zetten de duindoornbes in als aansterkend en energie verhogend middel en in Mongolië en Rusland bood duindoorn ondersteuning bij huidproblemen. Pas sinds het begin van de 20e eeuw werd de duindoorn in het westen als middel tegen scheurbuik en bij griepachtige aandoeningen gebruikt.
Gelukkig is er tegenwoordig meer welverdiende aandacht voor de duindoorn, want deze bevat een schat aan voedingsstoffen en verschillende vitaminen als provitamine A, vitamines van de B-groep, met name B 12, vitamine C en vitamine E. Vitamine C is zowel in de bessen als in de bladeren aanwezig, zelfs zeven keer zo veel dan in een citroen. Vitamine C levert een bijdrage aan de weerstand, is een antioxidant en stimuleert de opname van ijzer uit het voedsel. De hoogte van het vitamine C-gehalte hangt samen met de herkomst van de duindoornbes. Deze is het hoogst voor de bes afkomstig uit de Alpen. Hoe meer zonrijke jaren, hoe meer het vitamine C-gehalte stijgt.
In de zaadschillen komt een micro-organisme voor, genaamd actinomyces, dat in samenspel met de duindoorn vitamine B 12 aanmaakt in een zodanige hoeveelheid zoals deze normaal gesproken alleen in vlees voorkomt. Dat maakt dat de duindoorn tevens van waarde kan zijn voor vegetariërs en mensen die een tekort hebben aan B12.
Daarnaast bevat de duindoorn flavonoïden, mineralen, vruchtenzuren, sterolen (voor het goed functioneren van de celmembramen), essentiële vetzuren en palmitoleïnezuur ofwel Omega 7. Het is opmerkelijk dat dit te vinden is in de duindoorn, want voorheen was men er van overtuigd dat dit alleen in dierlijke producten aangetroffen kon worden, zoals bijvoorbeeld in visoliën.
Werking
De flavonoïden kunnen een gunstige werking hebben op de bloedsomloop in de haarvaten van het netvlies, wat mogelijk het gezichtsvermogen bevordert. De in de duindoorn aanwezige antioxidanten carotenoïden en vitamine E zouden antioxiderend op de vaatwanden werken. De duindoornbes kan laxeren bij een trage darmwerking vanwege de vruchtenzuren en de choline dat de darmperistaltiek activeert. Vanwege de looizuren werkt de vrucht samentrekkend. De duindoornbes bevordert daarnaast de eetlust. Bij uitwendig gebruik worden de geplette vruchten ingezet vanwege aan de duindoorn toegekende samentrekkende, wondhelende en bloedstelpende eigenschappen. Uitwendig gebruik van de duindoornolie (afkomstig uit de zaden, het vruchtvlees en het bessenschilletje) zou de huid beschermen UV- en ioniserende stralen. De olie verzacht en kan bijdragen aan het regenereren van de huid.
Duindoornvruchtvleesolie ondersteunt bij de behandeling na bestralingen en werd hiervoor in 1986 ingezet na de Tsjernobyl-ramp. Ook astronauten krijgen duindoornolie mee op hun ruimtevluchten vanwege de bescherming tegen sterke stralingen. De olie werkt verder verzachtend bij eczeem, psoriasis en chronische huidaandoeningen.
Toxicologie en bijwerkingen
Er zijn geen nevenwerkingen bekend. In zeldzame gevallen kan er echter bij aanraking van duindoorn(olie) met de huid of in combinatie met zonlicht een allergische reactie ontstaan.
Oogsten, bewaren en toepassingen
Vanwege de vele doorns worden voor de oogst de takken met een luchtdruk snoeischaar geknipt. Deze worden gedurende 4 of 5 weken in de vriezer geplaatst op een temperatuur van -27 C, waardoor de vruchten langdurig houdbaar zijn en er meer suikers worden aangemaakt. Daarna worden de bessen van de takken af geslagen, schoon geblazen en weer in de vriezer opgeslagen. Van de vruchten wordt siroop, sap en jam gemaakt. Hiervoor worden het sap en de vruchten verwarmd tot net onder de kook, zodat de suikers niet gaan karamelliseren. Bedrijven die op grote schaal duindoornproducten maken halen hiervoor vaak de duindoornbessen uit Italië. De Waddeneilanden kennen echter ook een eigen assortiment aan duindoornmiddelen als extracten, elixers, theeën, jams en zelfs cosmetica.
1 gedachte over “De duindoorn, een superbes.”
👍♥️
Reacties zijn gesloten.