De kruidnagel is, ook al is het geen inheems kruid, zeer bekend in Nederland. Het wordt vaak als specerij gebruikt in winterse kost, maar is vanwege zijn veelzijdigheid voor vele toepassingen geschikt.
De kruidnagelboom is een tropische plant en groeit van oorsprong op de Molukken en in het zuiden van de Filippijnen.
De kruidnagelboom heeft dicht, groen loof en bloemen die in kleine trossen aan het uiteinde van de takjes hangen. In de groene bloemknoppen is al duidelijk de vorm van de toekomstige kruidnagel te herkennen. De kruidnagelboom groeit langzaam; pas na 8-9 jaar is de eerste oogst. De boom wordt 6–20 m hoog, is piramidevormig en groenblijvend. In de bloeitijd hangen ze vol met trosjes roze-rode bloemknoppen. Per jaar levert een volwassen kruidnagelboom ongeveer 4 kilo kruidnagels.
Zanzibar & Pemba, Brazilië, Madagascar, Sri Lanka en Maleisië zijn nu de grote kruidnagel producenten voor de export, India is in opkomst.
Toelichting naam
De kruidnagels zijn de gedroogde, nog gesloten bloemknoppen van de kruidnagelboom.
De naam kruidnagel; omdat het een “kruid” is in de vorm van een draadnagel of spijker. De kruidnagelboom is een tweezaadlobbige plant en, net als eucalyptus, lid van de Myrtaceae familie (Mirte). De wetenschappelijke naam is Syzygium aromaticum (synoniemen: Caryophyllus aromaticus, Eugenia caryophyllata of Eugenia aromatica).
Toepassing
Tijdens de Han-dynastie voerde het keizerlijke China een levendige handel met de noordelijke Molukken. De kruidnagels werden door de Chinezen niet alleen in de keuken gebruikt maar vooral ook om de adem te verfrissen. De etherische olie werd toegepast voor de behandeling van diarree, hernia en bronchitis.
In de middeleeuwen werd kruidnagel aanbevolen bij hoofdpijn, doofheid en waterzucht (oedeem), evenals bij kiespijn een toepassing die eeuwenlang heeft standgehouden.
Arabische handelaren (en later de VOC) brachten deze specerij naar Europa waar ze voor veel geld verkocht werd. Vooral Griekse artsen maakten destijds bij hun behandelingen gebruik van kruidnagels.
In de oorsprongslanden zou de olie gebruikt worden om pijn bij het baren te verlichten en bij het verbinden van de navelstreng. Een kruidnageltinctuur zou gebruikt worden tegen huidinfecties o.a. scabiës (schurft, jeukende huidziekte veroorzaakt door schurftmijt die gangetjes graaft in de huid) en voetschimmel.
Over de hele wereld wordt kruidnagel gebruikt als specerij, maar gek genoeg niet in Indonesië. In het land van herkomst, nog steeds een grote producent van kruidnagel, worden dit kruid vooral in de inheemse tabaksindustrie gebruikt. Deze verwerkt de kruidnagels in sigaretten, die twee delen tabak en één deel kruidnagels bevatten. De sigaretten, ‘kreteks’ danken hun naam aan het feit dat ze door de etherische olie knetteren wanneer ze worden aangestoken.
In kruidnagel zit dus etherische olie en de belangrijkste werkzame fenol (aromatische verbinding) daarvan is eugenol. Deze geeft kruidnagel haar specifieke geur. Daarnaast bevat de kruidnagel looistoffen, flavonoïden, o.a. kaemferol en rhamnetine, sterolen (gelijkend op cholesterol qua chemische structuur) en vette oliën.
Werking
Het kruidnageltje om kiespijn te verlichten is bij veel mensen wel bekend. Eugenol zou mogelijk (soms samen met de andere inhoudsstoffen) lokaal verdovend en pijnstillend werken (het zou de zenuwgeleiding verminderen) en mogelijk ook anti-septisch en ontstekingswerend zijn. Daarnaast zou het een ontgeurende en verfrissende werking op het mondslijmvlies hebben.
Bij maagklachten als zuurbranden en oprispingen, zouden kruidnagels (door toevoeging aan het eten) een natuurlijk hulpmiddel kunnen zijn. Kruidnagels verminderen mogelijk de peptische activiteit en zuurgraad van het maagsap zonder het maagzuur te binden en de werking van de maag te verstoren. Natuurlijk is het altijd het beste om de oorzaken van het zuurbranden aan te pakken en te kijken naar de voedsel- en drankconsumptie alsook naar de gehele spijsvertering.
Kruidnagel bevat ook de flavonoïden kaemferol en rhamnetine. Deze stoffen helpen mee om de mogelijk ontstekingsremmende eigenschappen van eugenol te vergroten. Samen met in de kruidnagel aanwezige vitamine C zouden zij er ook voor zorgen dat kruidnagel een anti-oxidantwerking heeft. Anti-oxidanten voorkomen schade aan je lichaamscellen, die ontstaat door oxidatie, het natuurlijke proces waarbij agressieve stoffen lichaamscellen beschadigen of de celdeling ontregelen. Anti-oxidanten reageren op zo’n manier met de schadelijke stoffen (ook wel vrije radicalen genoemd) dat deze onschadelijk worden.
De mogelijk bacteriedodende, schimmelwerende en antiseptische werking, zou het een ondersteunend ingrediënt in een natuurlijk insect-werend huishoudmiddel kunnen maken.
Als kruidenmengsels een minder lekkere smaak hebben kan kruidnagel, net als pepermunt in theemengsels, een belangrijke smaakverbeteraar zijn.
Toxicologie en bijwerkingen
De etherische olie niet onverdund op de huid gebruiken. Dit kan ernstige irritaties veroorzaken. Niet op een beschadigde huid gebruiken.
Geen etherische olie gebruiken bij kleine kinderen. Bij kinderen jonger dan 2 jaar ook geen kruidnagels gebruiken.
Niet medicinaal gebruiken tijdens zwangerschap en zogen, als specerij wel toegestaan.
Er zijn mogelijke interacties met medicijnen die bloedverdunnend werken.
Oogsten, bewaren en toepassingen
Net voordat de bloemen gaat bloeien worden kruidnagels handmatig geoogst en 48 uur in de zon gedroogd voor de bloesem zich opent. Hierbij worden ze bruin van kleur.
Kruidnagels zoals wij ze gebruiken zijn dus gedroogde bijna volgroeide bloemknoppen. De kruidnagel heeft een aromatische geur en scherpe smaak, die snel overheerst.
De hele kruidnagel wordt vooral inwendig in voedingsmiddelen gebruikt en heeft op die manier een gezondheids-ondersteunende en mogelijk spijsverterings-bevorderende werking. De etherische olie van de bloemknoppen wordt met name uitwendig gebruikt en vindt zijn toepassing in mondverzorgings-kruidenmiddelen, huishoudelijke middelen en in de aromatherapie.
Recept:
Kruidnagel is bij ons een typisch winterkruid, maar verdient het hele jaar een plek in de keuken. Deze chutney past bij van alles en lijkt in niets op de winterkost waar bij ons de kruidnagel meestal in zit.
Kruidnagelchutney met dadels:
1 eetlepel plantaardige olie (moet verhit kunnen worden!)
2 theelepels fijngeraspte verse gember
½ – 1 theelepel gemalen kruidnagel (proeven en zelf bepalen, begin met 1/2)
½ – 1 theelepel kaneel (proeven en zelf bepalen, begin met 1/2)
½ theelepel gemalen komijn
½ theelepel chilivlokken
300 gram biologische dadels grofgehakt en ontpit
100 gram biologische rozijnen
60 ml witte wijnazijn (bio)
125 ml vers biologisch limoensap
schil / zest van 1 biologische limoen
250 ml water
2 grote eetlepels fijngehakte muntblaadjes
snuf zout naar smaak
Bereidingswijze:
- Verhit de olie in een kleine (steel)pan op middelhoog vuur. Voeg de gember, kruidnagel, kaneel, komijn en de chilivlokken toe en laat 1 minuut bakken onder voortdurend roeren. Hierdoor komen de smaakstoffen goed vrij. Verhit niet te hoog anders verbranden de kruiden.
- Voeg de dadels, rozijnen, azijn, limoensap, limoenschil en het water toe en laat op laag vuur koken. Roer regelmatig tot de vruchten zacht zijn.
- Haal de pan van het vuur en roer de munt erdoor. Proef hoe de chutney smaakt en breng waar nodig verder op smaak met zout en/of extra kruidnagel, kaneel. Laat je smaak gelden, breng op smaak zoals je ‘m zelf lekker vindt. Vind je de chutney te pittig of te zuur dan kun je altijd de pan nog even terug op het vuur zetten en wat extra rozijnen en/of dadels toevoegen.
- Laat afkoelen en zet koel weg of doe, na op smaak brengen, heet in weck potten.
Nog wat extra huishoudelijke receptjes, wie weet heb je er nog wat aan:
Insectwerend middel:
Tegen muggen en insecten: een mengsel van 2 druppels kruidnagel, 2 druppels eucalyptus, 4 druppels geranium en 2 druppels ceder etherische olie in een aromadiffuser of aromalamp verdrijft muggen en andere insecten.
Kruidnagels in een half doorgesneden sinaasappel, limoen of citroen prikken heeft ook een insectwerende werking.
Schimmel verwijderen uit badkamer & keuken:
Doe een ½ theelepel etherische olie in een liter water in een handspuitflesje. Spray op de beschimmelde oppervlakken (eerst een stukje testen om er zeker van te zijn dat het oppervlak niet beschadigd wordt door de kruidnagelolie). Laat een paar uur intrekken. Veeg vervolgens de schimmel weg met een natte doek. Soms moet er een beetje geschrobd worden om vastzittende, hardnekkige schimmel los te borstelen. Spray daarna nog een laagje op het schone oppervlak en laat dit zitten. Dit zorgt ervoor dat schimmel moeilijker terugkomt. Het werkt op tegels, voegen, muren en plafonds. Let er alleen op dat je tijdens het sprayen geen vloeistof in je ogen of op je huid krijgt (bril en handschoenen dragen) want het middel is erg irriterend voor ogen en bij direct contact met de huid. Pas op met dit middel als je bloedverdunners gebruikt aangezien het interacties met de bloedverdunners zou kunnen geven.
Het schoonmaken van beschimmelde buitentegels:
Doe een ¼ theelepel etherische olie in een liter water in een handspuitflesje. Spray op de beschimmelde oppervlakken. Laat dit een nacht intrekken en besprenkel het oppervlak daarna met wat zout. Schrob met een borstel en spoel na. Dit moet wel regelmatig herhaald worden.