Medicinale meidoorn

Meidoorn (Crataegus spp.) is een struik of kleine boom uit de Rozenfamilie (Rosacea). Er zijn verschillende soorten die verspreid over het noordelijk halfrond voorkomen. In Nederland komen twee soorten voor, de Eenstijlige meidoorn (C. monogyna ) en de Tweestijlige meidoorn (C. laevigata). De Eenstijlige meidoorn is hier het meest algemeen. Deze meidoorns kunnen flinke doornen hebben, zijn tijdens de bloei in april/mei overladen met wit tot roze bloesem en hangen in de herfst vol met trossen rode, kleine vruchten. 

Meidoorn bevat een opvallende verzameling inhoudsstoffen waardoor het nutritioneel en medicinaal een interessante plant is. Meidoorn heeft een grote diversiteit aan bioactieve plantenstoffen: onder andere verscheidene polyfenolen zoals de flavonoïden proanthocyanidine (PAC), epicatechine (een flavan-3-ol), hyperoside (een glycoside: quercetine-3-O-galactoside) en isoquercitrine (een glycoside: quercetine-3-O-glucoside). Maar ook fenolzuren zoals chlorogeenzuur en verschillende triterpeenzuren zoals ursolzuur en oleanolzuur zijn aanwezig. Onderzoek richt zich veelal op de flavonoïden en anthocyanen vanwege de bewezen effecten op de gezondheid.

Traditioneel werden blad, bloesem en bessen van de meidoorn ingezet als een astringent (samentrekkend effect op weefsels), antispasmodicum (verminderen spiersamentrekkingen), cardiotonicum (ondersteunen van de hartfunctie), diureticum (verhogen secretie en afvoer van urine), hypotensivum (bloeddruk verlagend) en een anti-atherogeen (voorkomen van vetophoping in de aderen). Ook in de traditionele Chinese geneeskunde en bij de inheemse Amerikaanse bevolking kent de meidoorn een traditie van gebruik als voedings- en geneesmiddel. 

Hoewel er nog relatief weinig klinisch onderzoek is gedaan, wordt de gunstige werking op hart en vaten ondersteund door in vitro en in vivo onderzoek. Martinelli et.al. (2021) stellen dat de meidoorn het meest waardevolle medicijn is voor hart en vaten dat in de natuur gevonden kan worden. Dit onderzoek toont aan dat de proanthocyanidine in meidoorn extracten zorgt voor een verbetering van de spiertonus, verwijding van perifere bloedvaten en kransslagaders en verbeterde bloedtoevoer naar het hart. Ook verbeterde het gebruik van meidoorn extracten over een periode van tenminste twaalf weken de bloeddruk bij mensen met licht verhoogde bloeddruk.

Naast proanthocyanidine zorgen andere derivaten van flavonoïden-glycosiden, zoals hyperoside en vitexine (glycoside van apigenine), voor dit effect. Deze inhoudsstoffen staan in het algemeen bekend om hun antioxidante werking. Proanthocyanidine (PAC), ook wel oligomerisch proanthocyanidine (OPC) genoemd, is tevens de stof die in planten verantwoordelijk is voor de pigmentatie in vruchten en komt voor in het blad, de vruchten en de bloemen. 

Daarnaast is meidoorn ook in vitro antineoplastisch (anti-tumor), een hepatoprotectivum (leverbeschermend), anti-inflammatoir (ontstekingsremmend) en immunomodulerend (gunstig effect op de weerstand). En, meidoorn blijkt een lage toxiciteit te hebben en wordt aangeduid als een relatief veilig kruid dat vrij is van ernstige bijwerkingen.

Genoeg redenen voor onderzoekers om in hun conclusies verder onderzoek aan te bevelen. Ondertussen, terwijl de wetenschap de geneeskrachtige werking van meidoorn steeds gedetailleerder in kaart brengt, kunnen wij er gewoon al van profiteren én genieten, bijvoorbeeld door een ketchup te bereiden van de vruchten, zie hier een recept daarvoor.